پیشینه تاریخی

منطقه تهران که در شمال غرب فلات مرکزی ایران قرار گرفته از زمان های دور و ادوار پیش از تاریخ منطقه ای مسکونی بوده و رد پای فرهنگهای پیش از تاریخی را در گوشه و کنار آن می توان سراغ گرفت . دشت تهران حراقل از نیمه دوم هزاره دوم تا به امروز مسکونی بوده است . از زمانی که شهر تهران در سال 1200 ه . ق توسط آقا محمد خان قاجار به پایتختی ایران برگزیده شد تا به امروز حوادث بی شماری را به خود دیده است .


موقعيت جغرافيايي

استان‌ تهران‌ با 18956 كيلومتر مربع‌ مساحت‌ در شمال‌ فلات‌ مركزي‌ ايران‌ قرار گرفته‌ است‌. اين‌ استان‌از شمال‌ به‌ استان‌ مازندران‌، از جنوب‌ به‌ استان‌ قم‌، از شرق‌ به‌ استان‌ سمنان‌ و از غرب‌ به‌ استان‌ قزوين‌ محدودشده‌ است‌. ابر شهر تهران‌ مركز شهرستان‌ و مركز استان‌ تهران‌ و پايتخت‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ است‌. براساس‌آخرين‌ تقسيمات‌ كشوري‌، شهرستان‌هاي‌ تهران‌، دماوند، ري‌، ساوجبلاغ‌، شميرانات‌، شهريار، ورامين‌، اسلام‌شهر و كرج‌ مجموع‌ شهرستان‌هاي‌ استان‌ تهران‌ را تشكيل‌ مي‌دهند .
بلندترين‌ نقطه‌ استان‌ تهران‌ قله‌ دماوند با 5678 متر ارتفاع‌ و پست‌ترين‌ قسمت‌ آن‌ با 790 متر ارتفاع‌ از سطح‌دريا، دشت‌ ورامين‌ در جنوب‌ شرقي‌ استان‌ است‌. رشته‌ كوه‌ البرز، در شمال‌ سوادكوه‌ و فيروزكوه‌ در شمال‌ شرقي‌،لواسانات‌، قره‌ داغ‌ و شميرانات‌، كوه‌هاي‌ حسن‌ آباد و نمك‌ در ناحيه‌ جنوب‌ و بي‌ بي‌ شهربانو و القادر در جنوب‌شرقي‌ و ارتفاعات‌ قصر فيروزه‌ در شرق‌ قرار گرفته‌اند .


جمعیت استان

جمعیت استان تهران در سال 1379 در حدود 11.647.103 نفر برآورده شده است . از این تعداد 10.159.768 نفر در نقاط شهر ری ( 23/87 در صد کل استان ) و 1.487.335 نفر در مناطق روستائی ( 77/12 در صد کل استان ) زندگی می کنند . نرخ رشد جمعیت بین سالهای 70 تا 73 در کل استان 7/2 در صد ، در مناطق شهری ، 8/3 در صد و در مناطق روستایی 7/3 در صد بوده است . در توزیع شهرستانی جمعیت ، بیش از نیمی از جمعیت استان در شهرستان تهران ساکن هستند ( 73/57 در صد جمعیت کل استان ) و شهرستان کرج با 1.120.543 نفر ( 62/9 در صد کل جمعیت استان ) در مرتبه دوم قرار دارد . بالاترین نرخ رشد جمعیت بین سالهای 70 تا 73 را شهرستان شهریار با 8/11 در صد داشته است .


فرهنگ و تاريخ

تهران‌ امروزي‌ كه‌ در رديف‌ بزرگترين‌ و پرجمعيت‌ترين‌ شهرهاي‌ جهان‌ قرار دارد، فراز ونشيب‌هاي‌ تاريخي‌ فراوان‌ داشته‌ است‌. «طهران‌» كه‌ زماني‌ قريه‌اي‌ بيش‌ نبود، امروز به‌ تهران‌ بزرگ‌ با بيش‌ از يازده‌ميليون‌ نفر جمعيت‌ تبديل‌ شده‌ است‌. اين‌ شهر در سال‌ 1200 هجري‌ قمري‌ به‌ پايتختي‌ ايران‌ برگزيده‌ شد. از آن‌تاريخ‌ به‌ بعد به‌ مركز سياسي‌، اداري‌، اقتصادي‌، فرهنگي‌ و هنري‌ كشور تبديل‌ شد. در طول‌ 200 سال‌ گذشته‌دانشمندان‌، نويسندگان‌، هنرمندان‌ و شاعران‌ بزرگي‌ در تهران‌ زندگي‌ مي‌كنند يا زندگي‌ كرده‌ و مرحوم‌ شده‌اند. درهر حال‌ تهران‌ امروزي‌ به‌ مركز بزرگ‌ تحولات‌ تاريخي‌ و فرهنگي‌ تبديل‌ شده‌ است‌.


نژاد

تمدن هایی که در حوزه استان تهران از دیر باز وجود داشته اند نشانه هایی از سکونت و پیدایش تمدنهای این منطقه را نشان می دهند در این میان ( چشمه علی ) ری که مربوط به 6200 سال قبل است از اهمیت ویژه ای برخوردار است . گروهی که بیش از 6000 سال پیش در این حوزه ساکن بودند از اولین اقوام و نژادهای بومی منطقه محسوب می شوند تمدنی که توسط این اقوام در چشمه علی ری متولد شد و رشد کرد بسیار قدرتمند بود و با نفوذ به خارج از حوزه چشمه علی مانند ساکنان تپه سیلک ، قره تپه شهریار ، موشلان تپه اسماعیل آباد ، تپه حصار دامغان و تپه آنو و نمازگاه در ترکستان وشرق ایران تا بلوچستان ، کمکم توانست بر دیگر اقوام تأثیر گذارد و آنها را جذب قدرت و عظمت خود نماید .


زبان

زبان اصلی مردم تهران و استان تهران ، فارسی است . اما در بعضی نقاط زبانهای محلی نیز دیده می شود که در مجموع از لهجه های فارسی محسوب میشوند . به طور کلی زبان و گویشهای دیگری مانند آذری ، گیلکی ، لری ، مازندرانی و.... نیز به دلیل مهاجرت ها به ان افزوده شده است . بر اساس سرشماری 1365 در حدود 1/98 در صد از جمعیت استان به زبان فارسی تکلم می کنند که این نسبت در نقاط شهری 3/98 و در نقاط روستایی 8/96 در صد است .


مذهب

آثار پیدا شده از عهد قدیم در ری و پهنه تهران بزرگ نشاندهنده اعتقادات مزداپرستی و زردشتی گری ساکنان منطقه و آداب و رسوم رایج در میان آنهاست . با ظهور اسلام و فتح ری در سال 22 ه . ق اندک اندک مردم منطقه به دیانت اسلام گرایش یافتند و از همان آغاز با پیدایش فرق و مذاهب گوناگون در اسلام شیعه و سنی در کنار هم زندگی کردهاند .


آب و هوا

اقليم‌ استان‌ تهران‌ در نواحي‌ كويري‌ و جنوب‌ گرم‌ و خشك‌، در نواحي‌ پايكوهي‌ سرد و نيمه‌ مرطوب‌ ودر نواحي‌ مرتفع‌ سرد با زمستان‌هاي‌ طولاني‌ است‌. گرم‌ترين‌ ماه‌هاي‌ سال‌ در مرداد و شهريور با متوسط‌ دماي‌30-28 درجه‌ و سردترين‌ ماه‌ سال‌ دي‌ ماه‌ با يك‌ درجه‌ سانتي‌ گراد گزارش‌ شده‌ است‌. دماي‌ شهر تهران‌ درزمستان‌ معتدل‌ و در تابستان‌ گرم‌ است‌
بخش‌ شمال‌ تهران‌ و شميرانات‌ در تابستان‌ نيز معتدل‌ است‌. ميانگين‌بارندگي‌ سالانه‌ استان‌ تهران‌ در حدود 400 ميلي‌ متر گزارش‌ شده‌ است‌. بيشترين‌ بارش‌ سالانه‌ در ماههاي‌زمستان‌ روي‌ مي‌دهد
بطور خلاصه‌ مي‌توان‌ گفت‌ سراسر ماههاي‌ بهار و تابستان‌ و حتي‌ در ماه‌ پاييز دامنه‌هاي‌ جنوبي‌ البرز بويژه‌در نواحي‌ كوهستاني‌، دره‌اي‌، رودخانه‌اي‌ و سواحل‌ درياچه‌هاي‌ پشت‌ سدهاي‌ بزرگ‌ امير كبير، لتيان‌ و لار ودرياچه‌هاي‌ طبيعي‌ جابان‌ و تار از ارزش‌ تفرجگاهي‌ قابل‌ توجهي‌ برخوردار است‌. همچنين‌ در تمام‌ طول‌ زمستان‌نواحي‌ شمالي‌ استان‌ تهران‌ به‌ علت‌ پوشش‌ برفي‌ سنگين‌ به‌ ويژه‌ در دامنه‌ها و شيب‌هاي‌ البرز جنوبي‌، شرايط‌مساعدي‌ را براي‌ ورزش‌هاي‌ زمستاني‌ از جمله‌ اسكي‌ فراهم‌ مي‌آورد.

سوغاتي ها و صنايع دستي

عمده‌ترين‌ صنايع‌ دستي‌ استان‌ را قلم‌ زني‌ روي‌ مس‌ و برنج‌، خراطي‌ و سبدبافي‌، خاتم‌كاري‌، شيشه‌گري‌، تراش‌ و نقاشي‌ روي‌ شيشه‌، زيلوبافي‌، نقاشي‌ روي‌ چرم‌، قاليبافي‌، سفال‌گري‌، حصيربافي‌،ورني‌بافي‌، دست‌بافي‌، چاپ‌ باتيك‌، جاجيم‌ و گليم‌ بافي‌، رويه‌ پشتي‌، جوال‌، خورجين‌، رنگرزي‌ و ريسندگي‌تشكيل‌ مي‌دهند. مراكز مهم‌ مبادله‌ شهر تهران‌ عبارتند از: مراكز خريد عتيقه‌ منوچهري‌، مراكز خريد صنايع‌ دستي‌- خيابان‌ طالقاني‌ و استاد نجات‌ اللهي‌، مركز خريد فرش‌ - بازار بزرگ‌ و خيابان‌ فردوسي‌ و مركز خريد كتاب‌ -روبروي‌ دانشگاه‌ تهران‌.